İdare, kamu hizmetlerini yürütürken çeşitli işlemler gerçekleştirir. Bu işlemlerin hukuka uygunluğu, idare hukuku bakımından büyük önem taşır. “İdari işlem” kavramı, idarenin kamu gücüne dayanarak yaptığı ve hukuki sonuç doğuran tek taraflı işlemleri ifade eder.

1. İdari İşlemin Tanımı

İdari işlem, idarenin kamu gücü ayrıcalığına dayanarak tek taraflı irade beyanıyla yaptığı ve hukuki sonuç doğuran işlemdir. Bu işlemle birlikte bir hak doğar, sona erer veya değişikliğe uğrar.

İdari işlemin temel unsurları şunlardır:

• Yetki: İşlemi yapmaya yetkili idari makam tarafından tesis edilmesi gerekir.

• Şekil: Kanunda öngörülen şekil şartlarına uygun olmalıdır.

• Sebep: İşlemin tesis edilmesine yol açan maddi ve hukuki olaylardır.

• Konu: İşlemin doğurduğu hukuki sonuçtur.

• Amaç: Kamu yararı olmalıdır.

2. İdari İşlem Türleri

İdari işlemler çeşitli kıstaslara göre türlere ayrılır. Aşağıda bu ayrımlar başlıca kriterlere göre ele alınmıştır.

a) Hukuki Niteliğine Göre

• Bireysel İşlemler: Belirli kişi ya da kişiler hakkında yapılan işlemlerdir. Örneğin, bir memurun atanması.

• Düzenleyici İşlemler: Genel ve soyut kurallar koyan işlemlerdir. Yönetmelikler, genelgeler bu kapsamdadır.

b) Konusuna Göre

• İcrai İşlemler: Hukuki sonuç doğuran ve değişiklik yapan işlemlerdir. Örneğin, bir ruhsatın iptali.

• İhmal Edici İşlemler: İdarenin gerekli işlemi yapmaması durumudur.

• Tespit Edici İşlemler: Bir hukuki durumun varlığını tespit eden işlemlerdir. Örneğin, hizmet belgesi düzenlenmesi.

c) Sürekliliğine Göre

• Süreklilik Arz Eden İşlemler: Belirli bir zaman sınırı olmaksızın etkisini sürdüren işlemlerdir.

• Anlık İşlemler: Anlık olarak hüküm ifade eden işlemlerdir. Örneğin, disiplin cezası verme işlemi.

d) İdari Merciye Göre

• Merkezi İdare İşlemleri: Bakanlıklar ve diğer merkezi idare organları tarafından yapılan işlemlerdir.

• Yerinden Yönetim İşlemleri: Mahalli idareler ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları tarafından yapılan işlemlerdir.

3. İdari İşlem ile İlgili Özellikler

İdari işlemler, yürütmenin işlemi olarak kabul edilir. Bu nedenle, yargısal denetime tabidir. İdari yargı mercileri, işlemin hukuka uygunluğunu denetleyebilir. Ancak yerindelik denetimi yapılamaz. Ayrıca, işlemler yürütülmeden önce genel olarak yürütmenin durdurulması talepli davalara konu olabilir.

İdari işlemler, kamu gücünün en somut tezahürlerinden biridir. Bu işlemlerin hukuka uygun olması, birey haklarının korunması açısından büyük önem taşır. İdarenin tek taraflı iradesiyle yapılan işlemler, idare hukukunun temel yapı taşlarından biridir. İdari işlemlere karşı hak arama yollarının bilinmesi, bireylerin idare karşısındaki konumunu güçlendirecektir.

 

İdari işlem türleri ve bu işlemlere karşı açılabilecek davalar hakkında daha detaylı bilgi almak veya hukuki destek talebinde bulunmak isterseniz, benimle iletişime geçebilirsiniz.