Aracılık ve komisyonculuk sözleşmeleri, ticaret hayatında sıkça karşılaşılan sözleşme türlerinden biridir. Bu tür sözleşmeler, bir tarafın (aracı ya da komisyoncu) diğer tarafa belirli bir işin yapılması için yardımcı olmasını ve karşılığında ücret almasını öngören anlaşmalardır. Her iki sözleşme de taraflar arasında ticaretin kolaylaştırılmasına olanak sağlar, ancak bazı temel farklar içerir.

1. Aracılık Sözleşmesi Nedir?

Aracılık sözleşmesi, bir kişinin (aracı) başka bir kişi adına bir işin yapılması için aracılık ettiği, ancak işin taraflar arasında doğrudan yapılmadığı sözleşmedir. Aracının rolü, işin tarafları arasında bağlantı kurmak ve anlaşma sağlanmasını sağlamaktır. Aracılık sözleşmesi, genellikle emlak, sigorta, taşımacılık gibi sektörlerde kullanılır.

1.1. Aracının Görev ve Yükümlülükleri

Aracı, belirli bir işlem için tarafları bir araya getirir ve bu işlemin gerçekleşmesi için yardımcı olur. Aracının sorumluluğu, sadece tarafları bir araya getirmekle sınırlıdır. Aracı, genellikle komisyon alarak ödeme alır. Komisyon oranı, sözleşmeye bağlı olarak değişir.

Örnek: Bir emlak danışmanı, bir alıcı ile satıcıyı bir araya getirir ve işlem tamamlandığında, aracılık hizmeti karşılığında komisyon alır.

1.2. Aracılık Sözleşmesinin Özellikleri

• İşlem Yapılmasa da Ücret Alınabilir: Eğer aracılık sözleşmesinde işlem gerçekleşmezse, aracı genellikle herhangi bir ücret almaz. Ancak, aracıyla yapılan anlaşmada, belirli bir süre içerisinde işlem gerçekleşmezse ücretin alınacağına dair bir madde bulunabilir.

• Bağımsızlık: Aracı, bağımsız bir kişi olup, herhangi bir tarafın çıkarlarını savunmaz.

2. Komisyonculuk Sözleşmesi Nedir?

Komisyonculuk sözleşmesi, bir kişinin (komisyoncu), diğer bir kişi adına, onun hesabına, kendi adına işlem yapmasını sağlayan bir sözleşme türüdür. Komisyoncu, genellikle bir mal veya hizmetin satışı ile ilgilenir ve yapılan işlem karşılığında belirli bir komisyon alır. Komisyonculuk sözleşmesinde komisyoncu, yalnızca anlaşmanın tarafı olarak faaliyet gösterir, ancak işin finansal sonuçları, komisyoncunun temsil ettiği kişi adına olur.

2.1. Komisyoncunun Görev ve Yükümlülükleri

Komisyoncu, bir taraf adına işlem yapmakla yükümlüdür ve yapılan işlemde komisyon alır. Komisyoncu, aynı zamanda alıcı veya satıcı arasındaki işlemleri tamamlamaktan sorumludur. Komisyonculuk sözleşmesinde, komisyon oranı genellikle belirli bir yüzdelik oran üzerinden hesaplanır.

Örnek: Bir hisse senedi komisyoncusu, bir yatırımcı adına hisse senedi alım-satımı yapar ve işlemin her iki tarafı arasında komisyon alır.

2.2. Komisyonculuk Sözleşmesinin Özellikleri

• İşlem Sonrası Ücret Alınır: Komisyonculuk sözleşmesinde, işlemin tamamlanması sonucu komisyon alımı söz konusudur.

• Hesap Verebilirlik: Komisyoncu, yaptığı işlemler için hesap verebilir ve yalnızca verilen yetkiler doğrultusunda hareket etmelidir.

3. Aracılık ve Komisyonculuk Sözleşmeleri Arasındaki Farklar

Aracılık ve komisyonculuk sözleşmeleri, görünüşte benzer olsa da önemli farklar içerir. Bu farklar, sözleşmenin işleyişi, tarafların yükümlülükleri ve ücretin nasıl alınacağı konusunda belirleyici unsurlar taşır:

• Rol ve Sorumluluk: Aracı, yalnızca tarafları bir araya getirir ve işlem yapılmasını sağlar. Komisyoncu ise işlem yapılması için taraflar adına işlem yapar.

• Ücretin Alınması: Aracı, genellikle işlem gerçekleşmediği sürece ücret almaz, ancak komisyoncu, her durumda yaptığı işlemden komisyon alır.

• Bağımsızlık: Aracı, bağımsız bir şekilde işlem yaparken, komisyoncu genellikle belirli bir işveren veya müşteri adına işlem yapar.

4. Aracılık ve Komisyonculuk Sözleşmelerinin Hukuki Yönü

Her iki sözleşme türü de Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) tabidir. Ancak aracılık sözleşmesinin hükümleri, genellikle daha genel nitelik taşır, komisyonculuk sözleşmesinin ise belirli ticari uygulamalarla sınırlı hükümleri bulunur. Taraflar arasındaki anlaşmazlık durumunda, bu sözleşmelerin hukuki olarak nasıl işleyeceği ve tarafların hangi hak ve yükümlülüklere sahip olduğu, sözleşmenin içeriğiyle doğrudan ilgilidir.

4.1. Tarafların Hakları

Her iki sözleşme türünde de tarafların belirli hakları ve yükümlülükleri vardır. Aracılık sözleşmesinde, aracının tarafları bir araya getirmesiyle yükümlü olduğu işler varken, komisyonculuk sözleşmesinde komisyoncu, yaptığı işlemlerin sonuçlarıyla daha doğrudan ilgilidir.

4.2. Sözleşme Feshi

Her iki sözleşme türünde de, taraflardan birinin sözleşmeyi feshetme hakkı vardır. Ancak sözleşmenin feshi durumunda, fesih koşulları ve tarafların bu fesihten doğacak tazminat hakları, yapılan sözleşmeye bağlıdır.

 

Aracılık ve komisyonculuk sözleşmeleri, ticaretin önemli unsurlarındandır ve taraflar arasındaki işbirliğini düzenler. Her iki sözleşme türü de doğru şekilde düzenlendiğinde, tarafların hak ve yükümlülükleri netleşir ve işler sorunsuz bir şekilde ilerler. Eğer aracılık veya komisyonculuk sözleşmeleri ile ilgili hukuki bir desteğe ihtiyaç duyuyorsanız ve sözleşmelerinizin hukuki güvenliğini sağlamak ve anlaşmazlık durumlarında destek almak istiyorsanız, benimle iletişime geçebilirsiniz.